Remis w szachach, czyli kiedy mamy szachowy pat

Szachowy pat to bardzo szczególna sytuacja w szachach. Kiedy może dojść do pata? Czy jest to dobre rozwiązanie? W jakich okolicznościach można dążyć do pata? Kto może zgłosić remis i czy to dobre rozwiązanie? Tego, kiedy jest pat w szachach, dowiesz się z naszego artykułu.

Czym jest pat w szachach?

Pat jest rodzajem remisu, który występuje, gdy jedna ze stron nie ma żadnych możliwości ruchu. Najczęstszym przykładem pata jest sytuacja, gdy jedna ze stron ma tylko króla, który nie jest wprawdzie w szachu, ale nie może się ruszyć, ponieważ każde inne miejsce oznaczałoby, że będzie szachowany. Przypominamy, że nie możesz legalnie wejść królem na pole, na którym twój król będzie w szachu. Innym scenariuszem może być „pionek do pionka” – oprócz blokady króla, wszystkie pionki na szachownicy są zablokowane przez inne pionki lub figury.

Zdarza się czasem, że gracz w złej sytuacji dąży do postawienia własnego króla w pacie — w ten sposób uniknie porażki, doprowadzając do remisu. Teoretycznie możliwy jest też podwójny pat — pozycja, w której żadna ze stron nie może wykonać legalnego ruchu… ale nie wiadomo, czy kiedykolwiek miało to miejsce! Zdarza się to jednak w ciekawych problemach szachowych.

We współczesnych szachach pat oznacza remis — choć wielu mistrzów jest zdania, że powinno być to przegraną osoby mającej wykonać ruch. Remis w szachach może jednak wystąpić także na kilka innych sposobów.

Remis w szachach – nie tylko pat

Najbardziej typowy rodzaj remisu to pat – szachy jednak mają kilka innych zasad związanych z remisem. Kluczowe jest tu „reklamowanie remisu” czyli jego ogłoszenie czy domaganie się remisu przez gracza. W turniejach, gdy obaj gracze przekroczyli czas (często dlatego, że doszło lub może dojść do jednej z poniższych sytuacji), ogłasza się remis.

Stosunkowo często, zwłaszcza wśród nowicjuszy, zdarza się „wieczny szach” – to znaczy, że podobnie jak w wypadku pata, król jest szachowany, może jednak wykonać legalny ruch, by uciec spod szachu. Jednak druga strona może się ruszyć, by znów go zaszachować… i znów, i znów. Ściśle rzecz biorąc, nie jest to remis, jednak zasady fair play nakłaniają do poddania rozgrywki. Zasady szachów twierdzą, że jeśli w 50 ruchach nie zostało wykonane bicie i nie poruszono pionkiem, można reklamować remis — a jeśli do tego nie dojdzie w 75 ruchach, remis jest automatyczny.

W szachach może również nastąpić tak zwana „martwa pozycja” – niekoniecznie patowa, ściśle rzecz biorąc. To takie ułożenie bierek, które oznacza, że nie może już dojść do mata. Może być to koniec długiej, wyczerpującej partii i na stole zostało tylko dwóch królów. Gdy żadna ze stron nie ma „materiału” wystarczającego do zamatowania króla, należy ogłosić remis w szachach.

Partia kończy się remisem też, gdy zawodnik mający wykonać ruch deklaruje, że powstała identyczna pozycja po raz trzeci. Jeśli przeciwnik i gracz „wracają” skoczkiem, gońcem czy królową na to samo pole, powstaje pętla. Wtedy można ogłosić remis. Warto jednak pamiętać, że pozycje są identyczne, gdy obie strony mają takie same możliwości – w tym wykonania roszady lub zbicia en passant. 

Szachowy remis – honorowe uniknięcie stresu

Ciekawym problemem szachowym jest zapędzenie wrogiego króla w róg przez parę gońców lub skoczków — wtedy unikamy pata. Teoretycznie można w ten sposób doprowadzić do szacha w mniej niż 50 ruchach (i czasem się zdarza, że przeciwnik poddaje grę), ale wielu szachistów nie chce „gonitwy” i ucieczki ocalałego króla po całej planszy, zwłaszcza jeśli zostało mało czasu podstawowego. Wtedy honorowym rozwiązaniem bywa reklamowanie remisu. To tylko dowodzi, jak pięknym sportem są szachy.

Remis można ogłosić też na życzenie gracza – sędzia w profesjonalnym turnieju musi to rozpatrzyć. Zdarzały się też przypadki, że gracze w całkiem dobrej sytuacji prosili o remis, a następnie wycofywali prośbę – jako manewr psychologiczny, by zyskać trochę na czasie. To jednak nie jest gra fair play. 

Wyczerpani mistrzowie szachowi również czasem proszą o remis — jeśli znają swoją sytuację punktową, mogą w ten sposób skończyć grę wcześniej, by oszczędzić siły na następny dzień turnieju. Widać z tego wyraźnie, że w szachach ważna jest nie tylko kondycja, ale też umiejętność meta-gry. To, czy należy dążyć do remisu, pata, czy też próbować ocalić króla i wygrać jest indywidualną decyzją sportowca. W turniejach dążenie do pata może być skuteczną techniką, a remis proponowany przez silniejszą stronę może być pięknym sportowym gestem.